interview: Maarten van Gemert
fotografie Miranda Römer

In Lelystad wordt de kogge geïnspecteerd en straks geconserveerd

Terwijl in Kampen alle aandacht uitgaat naar de berging van de IJsselkogge, worden in Lelystad voorbereidingen getroffen voor de stappen daarna. Naast museum Nieuw Land wordt een conserveringshal gebouwd die inmiddels het hoogte punt nadert. We spraken met Benno van Tilburg, die als projectmanager verantwoordelijk is voor de realisatie van de conserveringshal. Enthousiast en met veel kennis van zaken licht hij alles toe.

Drie gedeeltes
De conserveringshal zal uit drie delen bestaan. In de zogenaamde natte ruimte zal de IJsselkogge worden geplaatst. Dit gedeelte meet zo’n 35x10x10 meter en met sprinklerinstallaties (met puur water) zal het scheepswrak nat gehouden worden. De kogge wordt dus niet in een zwembad of iets dergelijks gelegd, wat wel eens gedacht wordt. De droge ruimte kent de afmetingen 25x15x4 meter en biedt plaats aan een laboratorium, een hout- en metaalwerkplaats en kantoren. Tussen de natte en droge ruimte is er een gang met toiletten en technische ruimtes. Tussen het museum en de conserveringshal wordt een gang aangelegd. De koffiecorner in het museum wordt een expositieruimte en van daaruit kan het publiek door de corridor naar de hal lopen waar men dan zicht heeft op de IJsselkogge in de natte ruimte.

Uitvoering en besluiten
De IJsselkogge wordt inclusief het frame, waarin het geborgen en vervoerd wordt, in de conserveringshal geplaatst. Hiermee was bij het ontwerp geen rekening gehouden waardoor het dak nog iets verhoogd is. Bij alle voorbereidingen wordt er natuurlijk van uitgegaan dat de IJsselkogge heelhuids op de plaats van bestemming in Lelystad arriveert. Tijdens het gehele bergingsproces zijn er twee belangrijke beslismomenten, schets Benno van Tilburg. Hij is sinds 2002 werkzaam als hoofd Maritiem Depot van de Rijksdienst voor het Cultuur Erfgoed dat valt onder het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen.

Allereerst moet een bergingsbesluit genomen worden. Hoe gaan we de kogge lichten en op welk moment. Dit is afhankelijk van onder andere de weersomstandigheden en of het conserveringsstation gereed is. Benno van Tilburg benadrukt dat de kogge bij vorst absoluut niet naar boven gehaald kan worden. De gewijzigde planning in Kampen, om de kogge pas in januari boven water te halen, geeft hem welkome tijdspeling want zijn planning in Lelystad was erg krap.

Als tweede is het conserveringsbesluit van groot belang. De betrokken partijen Isalacogghe (uitvoerder), Batavialand (tijdelijke bewaarplaats), Rijkswaterstaat (opdrachtgever) en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (eigenaar) moeten samen het proces ingaan van rapportage, conserveringsaanpak en besluit. In dit uiteindelijke besluit wordt alles meegenomen, ook de aak en de punter. Deze liggen momenteel in een badje op ondersteuningshout bij HEBO, de berger van de scheepswrakken.

Een cruciaal moment wordt het geconditioneerd drogen van het koggewrak. Hiermee wordt volgens de huidige planning in september 2016 begonnen. Dan zal blijken of het hout en de constructie zich goed houden. Alle houtdelen worden met polyethyleenglycol (PEG) behandeld, een impregneringsmiddel dat te vergelijken is met hars. Alle handelingen voor, tijdens en na de berging moeten aan kwaliteitsnormen voldoen, de zogenaamde KNA – Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (zie onderaan).

Stichting Batavialand
Als de berging in januari goed verloopt, zal de verblijfplaats van de IJsselkogge de komende jaren in Lelystad liggen. Onder de hoede van Batavialand zal de kogge dan geïnspecteerd en geconserveerd worden. Deze stichting is een samenwerking van Nieuw Land Erfgoedcentrum, Bataviawerf en RCE Maritiem Depot. Er wordt druk gewerkt aan een nieuw cultuurbelevingspark dat Batavialand zou moeten worden. Een maritiem erfgoedpark zoals Nederland Waterland past. Het Maritiem Depot wordt dan verplaatst van de rand naar het midden van het gebied. Dit scheepvaartmuseum moet niet verward worden met het depot in Nijkerk, waar scheepswrakken en dergelijke onder de grond, maar bij een heel hoog waterpeil, worden bewaard voor onderzoekers en latere generaties. Mocht er iets mis gaan bij de berging, of de IJsselkogge is toch in slechtere staat dan verwacht, kan het scheepswrak nog altijd daar begraven worden. Dit blijft tot het laatste moment een optie.

Hoogste punt
Tot nu toe verloopt de operatie echter naar wens en het publiek mag daar volop van meegenieten. Vandaag, woensdag 25 november, wordt het hoogste punt bereikt bij de bouw van de conserveringshal. Om dat te vieren, zullen de burgemeesters van Lelystad en Kampen, mw. Margreet Horselenberg en dhr. Bort Koelewijn, op hoogte de officiële handeling verrichten. Zoals alles in dit langlopende proces zorgvuldig wordt voorbereid en uitgevoerd, zo is dat ook hier het geval. Vooraf is geverifieerd dat beide gemeentehoofden geen hoogtevrees hebben.

Zie ook:
• Kwaliteitsnorm voor de Nederlandse Archeologie (KNA)
• Batavialand, nieuw erfgoedpark aan Lelystadse kust