Lotgevallen met zestien jaar dementie aangrijpend beschreven

Een onbedwingbare drang tot schrijven heeft geleid tot een bijzonder eerste boek van Rina Stam. Afgelopen voorjaar overleed haar moeder na zestien jaar met de diagnose dementie geleefd te hebben. Rina heeft de soms tragische en soms komische voorvallen in die periode vervat in een boek voor iedereen die met dementie te maken heeft. De eerste exemplaren legde ze vorige week zaterdag neer bij ReadShop Bos.

Schrijven
Rina Stam (54) is een ervaren schrijfster. Ruim tien jaar geleden begon ze bij de krant en bijna tien jaar geleden begon ze een tekstbedrijfje, naast haar werk bij gemeente Zwolle. Een boek zat ook al lang in haar hoofd en wel over haar moeder. In dier hoofd begon vanaf eind zestig het slopende proces van dementie met vergeetachtigheid. Op 87-jarige leeftijd is Rina’s moeder overleden die altijd vrolijk was, tot de eerste jaren van dementie. Toen was ze regelmatig boos en opstandig. Later kwam het vrolijke karakter terug en moeder heeft tot het einde toe heldere momenten gekend.
Moeder vroeg vaak ”Welke dag is het vandaag?” en met die titel is Rina aan de slag gegaan. Vorig jaar verhuisde ze van Noordwest-Overijssel naar Zuid-Frankrijk om daar in alle rust zich aan het boek te wijden. „Het moest eruit,” vertelt Rina bij haar bezoek aan Readshop Bos waar Henriëtta Schutte de boeken een mooie plaats gegeven heeft.

Dementie
Het thema dementie, dat zich in velerlei vormen aan kan dienen, staat meer en meer in de belangstelling. Niet voor niets is het al volksziekte nummer één. Juist deze maanden voert een Kamperse een inzamelingsactie om voor haar dementerende vader een tovertafel aan te schaffen (zie onderaan). Rina merkt de belangstelling voor het onderwerp aan het feit dat haar boek goed loopt en dat ze in de belangstelling van de media staat.
Haar moeder had de ziekte van Alzheimer en ze heeft de totstandkoming van het boek niet bewust meegemaakt. Maar toch wist ze ervan want tot het laatst had ze af en toe heldere momenten. En Rina had nog contact met haar moeder: „Als ik achter mijn laptop zat, deed ik mijn ogen dicht en vroeg ik ma hoe ze de ziekte heeft beleefd. Dan kreeg ik de teksten door in mijn hoofd en vlogen mijn vingers als vanzelf over het toetsenbord.”
Klagen deed moeder niet want haar motto luidde: ”Klagen is voor de duivel.”

Debuut
’Welke dag is het vandaag?’ is een op waarheid gebaseerd verhaal waarin Rina feiten en fictie verweven heeft. De hoofdpersoon zelf vertelt over haar dementie ziekteproces en die benadering is uniek, volgens Rina. Ze beschrijft de gedachten, angsten, verdriet en binnenpretjes die haar moeder meemaakte. Het boek bevond zich in een vergevorderd stadium maar haar moeder was nog niet overleden. Dat vormde een dilemma hoe het boek te laten eindigen. Rina schreef een overlijden en begrafenis van Francis, zoals de hoofdpersoon in het boek heet, en een week later overleed haar moeder. Volgens Rina niet toevallig: „Het boek was af en ma kon nu gaan.”
Het is het eerste boek voor de nu in Frankrijk wonende ”Beltiger” Stam, oftewel van oorsprong afkomstig uit Belt-Schutsloot. Ze hoopt dat mensen herkenning vinden in haar boek. „En anders is het altijd nog een mooi verhaal over een moeder, haar dochter en haar kleinkinderen,” merkt Rina met een glimlach op. De contouren van een volgend boek tekenen zich al af in haar hoofd. Dat wil ze graag schrijven met haar zus die in een rolstoel zit en wier dochtertje gehandicapt is. Niets om bij de pakken neer te zitten evenmin als Rina met haar moeder deed. De liefde is sterker.

Zie ook:
• Inzamelingsactie voor dementerende opa (De Brug)
• Willeke Alberti brengt Myosotis in vervoering (2019)