Kampen en de IJsseldelta

Veel Kampenaren kennen een deel van de geschiedenis van hun stadje. Een deel van de Kampenaren weten veel over hun historische stede. Eén van hen is Cor Adema. Gepensioneerd schooldirecteur en gewezen gemeenteraadslid maar als stadsgids nog immer actief. Voor de bespreking van de tweede schoolplaat hebben we ditmaal afgesproken bij het Stedelijk Museum, waar we een oude bekende tegen het lijf lopen. Adema geeft uitleg over de schoolplaat en wijst vanaf de Stadsbrug veel details aan op de IJsselkade benedenstrooms. Met zijn welbekende passie voor Kampen.

Datering
We staan op de Stadsbrug omdat de schoolplaat vanaf deze overspanning kijkt naar de stad, het land en de wateren van de IJsseldelta. In deel 1 van deze miniserie over Kampen op schoolplaten wordt een algemene inleiding gegeven op schoolplaten (zie onderaan). Van ’Kampen en de IJsseldelta’ zijn meerdere versies in omloop, die bij sommige Kampenaren aan de wand hangen en zo ook bij Adema. Hij wijst op enkele (relatief) nieuwe, misplaatste, gebouwen aan de IJsselkade. Sommige gebouwen zijn verdwenen maar ander zijn nog op de schoolplaat herkenbaar. De torenspits van de Buitenkerk en de stoomboot op de IJssel geven een indicatie aan van het moment waarop J. Gabriëlse de schoolplaat heeft geschilderd, oftewel in de eerste helft van de vorige eeuw. De toren van de Buitenkerk kreeg rond 1870 een korte spits plus een omloop van kantelen met torentjes op de hoeken. In 1950 werd dat alles weer verwijderd, tot spijt van Adema, om terug te gaan naar de situatie van 1817. De bootverbinding met Urk hield in 1948 op nadat het eiland in 1939 verbonden was met het vasteland. Per stoomboot had er een kleine eeuw een verbinding bestaan voor post en later voor passagiers. Op 2 augustus 1915 had de Kamper Stoomvaart Maatschappij een luxe schip in de vaart gebracht. Zes jaar later moest die het afleggen tegen de voorkeur van de Urker bevolking voor de ”eigen” Eerste Urker Stoomboot Maatschappij.

Toelichting
De schoolplaten horen bij een uitgebreide toelichting in de serie ’Nederland in woord en beeld’, uitgegeven door J.B. Wolters. ’Kampen en de IJsseldelta’ hoort bij een serie schoolplaten “voor het aardrijkskundig onderwijs” en is ”naar de natuur geschilderd”. ’Kampen en de IJsseldelta’ is geplakt op ”zwaar carton met aluminium hoeken” en is de negende uitgave in een serie van dertig. In de toelichting wordt uitgebreid ingegaan op ”de landen en de wateren in de Delta en op Kampen, de stad bij de Delta.” Er wordt gesproken over een jong landschap dat zich pas in de laatste vijf eeuwen heeft kunnen vormen. Niet eerder dan dat ”het Flevomeer zich verwijd had tot de Zuiderzee.” De wateren vormen een volgende geschiedenis met de vele IJsselmonden en het dichtslibben van deze en gene armen van de Geldersche IJssel. Voor verbetering van de bevaarbaarheid zijn al vanaf de 18e eeuw ”vele werken uitgevoerd.” De geschiedenis van de stad links op de schoolplaat wordt uitgebreid verteld alsmede het wingewest dat Kampereiland op de achtergrond vormde. In het verlengde van deze bijzondere situatie wordt aan het grondbezit van de gemeente Kampen zelfs een apart hoofdstuk gewijd. Zo kon menig scholier in heel Nederland daarvan kennis nemen.

Ontmoeting
Terwijl Cor Adema bij het Stedelijk Museum zijn verhaal begint, en dat later op de Stadsbrug zal vervolgen, komt er een goede bekende aanlopen. Jan Schilder is eveneens gepensioneerd en heeft in zijn werkzaam leven veel getekend en geschilderd. Hij ontwikkelde zich tot een kundig cartograaf met een eigen stijl. Voor dit alles is hij al eens door burgemeester Koelewijn geridderd (zie onderaan). Schilder blijkt regelmatig met zijn kleindochter(s) het museum te bezoeken om ze al vroeg warm te maken voor geschiedenis. Hij kent de schoolplaten waaronder ’De IJsseldelta bij Kampen’. Schilder bevestigt dat twee schoolplaten over Kampen handelen. ”Op een derde zijn veel Kamper elementen te herkennen,” zo licht Adema alvast een tipje van de sluier op voor het volgende, afsluitende deel – over ’Een stad in de Middeleeuwen’.

Zie ook:
• Geschiedenisles met schoolplaten (deel 1)
• Jan Schilder nogmaals gehuldigd