Weinig gebruikte liturgiekleur kwam tijdens Advent in Buitenkerk naar voren

Ruim een week geleden werd de derde Adventszondag gevierd. In de Buitenkerk droeg de priester een roze kazuifel. Een domina stond in haar preek stil bij de sporadisch gebruikte liturgiekleur. Het ontbrak haar aan een roze stola. De koster van de Buitenkerk had de kleur verwerkt in het altaarkleed en zelfs op de Adventskrans. Na de Tweede Wereldoorlog werd roze een beladen kleur maar dat is niet de reden dat de kleur maar twee dagen in het liturgisch jaar gebruikt wordt.

Liturgische kleuren
In de Rooms-Katholieke kerk is met de liturgische kleur in één oogopslag de betekenis zichtbaar van een bepaalde dag of periode in het kerkelijk jaar. Rood bijvoorbeeld staat voor het bloed van martelaren (Goede Vrijdag) of het vuur van de Heilige Geest (Pinksteren). In de Middeleeuwen verschilde de kleurbetekenis naar plaatselijke gewoonte. Paus Innocentius III gaf rond 1200 regels voor kleurgebruik in de eredienst. Na het Concilie van Trente (1545-1563) legde paus Pius V in 1570 de kleuren vast voor de Latijnse (RK) kerk. Het blauw voor Mariafeesten werd verboden, al komt het in Spaanstalige landen nog wel eens voor. De Orthodoxe (Russische) en Anglicaanse (Engelse) kerk kennen vergelijkbare kleuren. De Reformatie schafte de afleidende versiering (kleur, kleed en beeld) af. De Lutherse kerk kent nog wel liturgische kleuren maar Nederland kwam meer onder de invloed van Calvijn. Hij was rigoureuzer wat resulteerde in een zwarte toga met wit befje, zoals dominee Wilbert Dekker droeg tijdens de Kerstavonddienst in de Westerkerk. Tegenwoordig komt er onder invloed van de liturgische beweging weer belangstelling voor kleuren en symbolen.

Zacht paars
Roze kan uitgelegd worden als verzachtend paars of een combinatie van paars en wit. Dit laatste gaf Jaap Scholten kort als uitleg over zijn roze kazuifel (priestergewaad) bij aanvang van de mis op Derde Adventszondag. Dan zijn we halverwege de tijd van voorbereiding (Advent) op Kerstmis. Op de vier Adventszondagen staan bezinning en boetedoening centraal, uitgedrukt in de kleur paars. Halverwege Advent schijnt er echter wit doorheen als kleur voor zuiverheid en feest vanwege het aankomende feest van Kerst. Vergelijkbaar met het toewerken naar het hoogtepunt van Kerst wordt er in de Veertigdagentijd toegeleefd naar het feest van Pasen. De tweede dag dat roze gebruikt mag worden is halverwege de veertigdagentijd oftewel de vierde zondag van die vastentijd. Waar priesters met hun kazuifel een symbolische kleur kunnen dragen, kunnen RK-diakens of protestantse dominees dat met een stola. In een (synodaal) Gereformeerde Kerk buiten Kampen preekte op Derde Adventszondag domina Marloes van Doorne over de kleur roze, op weg naar Kerst. Ze droeg wel een paarse stola bij gebrek aan een roze.

Weinig gebruikt
De slechts twee dagen in het liturgisch jaar dat roze de liturgiekleur is, zorgen ervoor dat parochies of gemeentes vaak niet een kazuifel of stola in het roze hebben. Bovendien is het een prijzige aangelegenheid. De kleur roze is beladen geraakt door de nazi’s die homoseksuelen verplichtten met een roze driehoek opgespeld te lopen. Dat heeft zich ontwikkeld tot een geuzenteken voor homoseksuelen en daarnaast wordt in de moderne media roze geclaimd als meisjeskleur voor baby’s en in de strijd tegen borstkanker (Pink Ribbon).
Jaap Scholten kwam zijn roze kazuifel tegen in een winkel in Portugal. De koster van de Buitenkerk, Everhard de Boer, had goed ingespeeld op de liturgiekleur met een roze doek over het altaar. Bijna complimenterend merkte Jaap Scholten de roze, derde, kaars in de Adventskrans op. Inmiddels is het Kerst en is de kleur wit helemaal doorgebroken. De geboorte van Christus wordt met de kleur wit van feest en zuiverheid gevierd. De kleur roze is naar de achtergrond verdwenen maar zal straks terugkeren op weg naar het nog grotere feest van Pasen. Dan mogen de roze kazuifel en stola weer uit de kast komen.