Projectleider Esther van Eijk: ”Afval is ontwerpfout”

In het Reevediep bij Kampen is het eerste circulaire viaduct van Nederland geplaatst. Samen met Rijkswaterstaat hebben ingenieursbureau Van Hattum en Blankevoort en prefabbouwer Spanbeton een viaduct ontworpen en gebouwd dat ”ongeschonden terugwinbaar” is. Met circulair bouwen kan een inhaalslag gemaakt worden die broodnodig is om aan de ambities van het kabinet te voldoen op het gebied van duurzaamheid.

Bijzondere samenwerking
Het idee voor het circulaire viaduct is afkomstig van Van Hattum en Blankevoort, een werkmaatschappij van de grote Nederlandse aannemerscombinatie Koninklijke Volker Wessels Stevin. In 2016 pikte Rijkswaterstaat, het uitvoerende agentschap van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het idee op en betrok Spanbeton erbij, een dochteronderneming van het Franse Consolis SAS.
Eén bijzonder aspect aan de samenwerking is de gelijkwaardigheid van de partners. De gebruikelijke rollen van opdrachtgever en uitvoerder zijn vervallen. Samenwerking binnen de hele keten is noodzakelijk om volledig circulair bouwen mogelijk te maken. Rijkswaterstaat vervult de rol van “launching costumer” oftewel de partij die als eerste een innovatie grootschalig gaat invullen.
Dat beloofde minister Cora van Nieuwenhuizen de Tweede Kamer tijdens de behandeling van het MIRT (meerjarenprogramma).

Koudwatervrees infrasector
Aan de vooravond van MIRT-behandeling riep Theo Winter, directievoorzitter Infra van bouwonderneming Dura Vermeer, het Rijk op om innovatiever met infrastructuur om te gaan. Een inhaalslag is hard nodig voor de regeringsambities om in 2050 de Nederlandse economie volledig circulair te laten zijn.
De infrasector heeft niet de neiging om voorop te lopen als het gaat om nieuwe ontwikkelingen. In het verleden liepen innovaties bij Rijkswaterstaat vaak stuk op de eis van zogeheten ‘proven technology’. Winter ervaart binnen de hele bouwsector “een enorme tegendruk als het gaat om innovatie, nieuwe contractvormen of welke verandering dan ook.” Hiervan zijn het circulair en duurzaam denken de dupe.
Ook Michèle Blom, Directeur-Generaal van Rijkswaterstaat, vindt het tempo van innovatie “te laag”. Het innovatietempo moet echt omhoog en de risico’s daarbij moeten niet alleen bij de markt neergelegd worden. Rijkswaterstaat wil de risico’s accepteren en krijgt daarbij de ruimte van de minister.

Circulair viaduct
Naast de drie genoemde partijen zijn in het Circulair Ontwerp Consortium VolkerInfra, SGS Intron en SBRCURnet verenigd. Met het prototype 1.0 dagen zij zichzelf en de markt vandaag uit om morgen met betere prototypes te komen.
Het circulaire viaduct is in onderdelen, of tot op grondstofniveau, in ongeschonden staat terug te winnen. Het is te behouden in ecologische- en technologische kringlopen en het modulair bouwen is te vergelijken met Lego. Het kunstwerk is zonder afval uit elkaar te halen en ongeschonden kan er weer een nieuw kunstwerk van gemaakt worden. Het bestaat uit 40 betonnen elementen en is het eerste betonnen viaduct in Nederland dat zo is gebouwd om volledig en ongeschonden te kunnen worden gedemonteerd, verplaatst en herbouwd.
Het ontwerpproces startte in 2017 en na lang zoeken werd vorig maand de locatie bij het Reevediep gekozen als testlocatie. Het sluit aan op het project Ruimte voor de Rivier IJsseldelta waarbinnen op enkele onderdelen ook circulariteit wordt nagestreefd (zie onderaan). Deze maand start de testperiode. Werkverkeer voor de Reevesluis zal gebruik maken van het viaduct. Met uitgebreide monitoring wordt in de gaten gehouden hoe het viaduct zich gedraagt.

Open leeromgeving
In maart volgend jaar zal het viaduct weer gedemonteerd worden. Het project alsmede het prototype levert wel publiciteit maar geen van de partners financieel gewin. Cora van Nieuwenhuizen toonde de Tweede Kamer een lijst met de negen innovaties waarmee Rijkswaterstaat aan de slag gaat. Het circulaire viaduct staat op de eerste plaats, direct gevolgd door de ambitie om over te stappen op duurzaam asfalt en duurzaam beton.
Rijkswaterstaat, Van Hattum en Blankevoort en de Bouwcampus brengen volgend jaar opdrachtgevers, marktpartijen uit de infrasector en kennisinstituten bij elkaar in een leeromgeving. Het doel is om samen tot afspraken te komen over de inkoop en aanbod van circulaire viaducten. Deze maand organiseren de partners verkenningsbijeenkomsten en de startbijeenkomst staat gepland voor half januari. Op het werkterrein waar ook het circulair viaduct staat.
Wie weet gaat het Reevediep straks de geschiedenis als de plaats waar het circulair bouwen in Nederland begon.

Zie ook:
• Reevesluis bij nader inzien duurzaam (maart 2018)
• Eerste fase Reevesluis gereed en bouw vervolgt (april 2018)
• Eerste paal Reevesluis geslagen door minister IenW (feb. 2018 – video)
• Ondertekening minister Schultz bekroning PR (dec. 2016 – opinie)