Voortgang restauratie getoond aan delegatie gemeenteraad

Het grote en ingrijpende herstel en onderhoud aan de toren van de Bovenkerk vordert gestaag. Als alles volgens planning blijft verlopen, is de restauratie over ruim een jaar voltooid. Harry Klunder, directeur van Hanzebouw, hoopt de bovenste steigerlagen voor de bouwvak af te breken. Hij gaf ter plaatse afgelopen woensdag tekst en uitleg aan gemeenteraadsleden, op de vingers gekeken door de pers.

Wijzerplaten
Ter plaatse betekent in dit geval op veertig meter hoogte. Zo hoog reiken de steigers tot de dakvoet. Daar begint de torenspits waaraan niets gedaan wordt. De haan en de bol worden nog wel aangepakt. De bol wordt opnieuw verguld en het kruis wordt samen met de wijzerplaten van de klok gerestaureerd. De wijzerplaten zijn drie meter hoog en inmiddels verwijderd. Uit onderzoek is gebleken dat de wijzerplaat aan de noordzijde waarschijnlijk de meest authentieke is en in 1807 geplaatst.
In het bestek uit 1807 is de volgende opdracht aan de aannemer te lezen: ”den aannemer moet nog een nieuw wijzerbord voor het uurwerk doen maaken, van grootte en swaarte egaal aan de twee af te neemene oude borden.” De noordelijke wijzerplaat is gemaakt van koper op hout met een metalen frame. De andere twee wijzerplaten zijn zeer waarschijnlijk in latere jaren vernieuwd.
De wijzerplaten worden opnieuw gecoat in de oorspronkelijke kleur staalblauw met vergulde cijfers. In één van de wijzerplaten zijn kogelgaten uit de Tweede Wereldoorlog ontdekt. Deze blijven bewaard, volgens de gemeente, als ”litteken uit het verleden”.

Verzakkingen
In 2011 was vastgesteld dat de toren, die losstaat van de kerk, meer was verzakt dan in de vijf jaar daarvoor. Kort na deze bevinding werd besloten het luiden van de klokken te stoppen om verder verzakken van de toren te voorkomen. De Bovenkerk verzakt ook ietsjes maar in mindere mate. In april 2018 begon bouwbedrijf Hanzebouw uit Zwolle aan de restauratie.
De toren kan niet rechtgezet worden maar het verzakken kan wel geminimaliseerd worden. Het tempo, waarmee kerk en toren uiterst langzaam verzakken, wordt gelijk getrokken. De toren zakt nu van de kerk af wat onder de spits resulteert in scheuren tot wel vijftien centimeter.
Het project is opgedeeld in twee fasen. Vanaf de start in mei vorig jaar is tot de bouwvak de fundering aangepakt. Bouwbedrijf Weever zorgde voor de boringen door de muren van 2m20 (inclusief buitenste schil 4m). De fundering gaat de grond in tot 11m40 waar zich een voldoende harde stenen laag bevindt voor de funderingspalen om op te rusten.

Steigers
De steigers werden voor de tweede fase gebouwd: de restauratie van het metselwerk en natuursteen. Met name de steigers zorgden in november vorig jaar voor een onaangename verrassing – lees: kostenoverschrijding (zie onderaan).
Harry Klunder laat op de steigers zien waarom een inventarisatie van de bouwtoestand met bijvoorbeeld een hijskraan niet toereikend is. Hij pakt een stuk tufsteen uit de muur waaraan zijn gasten geen gebreken zien. Totdat Klunder wijst op de haarscheuren die van dichtbij wel te zien zijn.
De tufsteen wordt vervangen door de hoogste kwaliteit tufsteen die momenteel leverbaar is. Verkleuring zal in de loop van de tijd vanzelf plaats vinden. De tufsteen veroorzaakt de ’beperkte’ houdbaarheidsduur van 30 tot 40 jaar. Vervanging door een duurzamer steensoort is bij het Rijksmonument vanzelfsprekend niet toegestaan. Samen met het RCE is gekeken naar wat vervangen moet worden.
Hanzebouw voerde in 2009 de restauratie van de Nieuwe Toren uit en heeft de toren van de Buitenkerk recht gezet. De haan van de Buitenkerk werd daarna opgepoetst  (zie onderaan) voor de Hanzedagen, zo leek het.

Leerlingen
Rondom de eigenlijke torenmuur vormen het metselwerk en de tufsteen een schil. Dat moest de grandeur van het welvarende Kampen uitstralen bij het voltooien van de Bovenkerk eind vijftiende eeuw. Tevens heeft dat de muur beschermd. Er zijn veel soorten steen en voegwerk gebruikt waaraan af te lezen is dat de toren veel heeft meegemaakt. Historische bouwsporen moeten bewaard blijven.
Het project zou een buitenkansje zijn voor leerlingen conservatie & restauratie maar helaas. Harry Klunder heeft ze niet kunnen vinden. Mochten er alsnog geïnteresseerden zijn, dan heet hij die van harte welkom. Het bovenste deel is bijna gereed maar de volledige Boventoren zal naar verwachting pas in mei 2020 opgeleverd worden.
Vorige week woensdag waren de raadsleden, die Klunder rondleidde op de steigers, zijn leerlingen. De afgevaardigden van raad en pers deden de nodige kennis op over restauratie. Hen werd op het hart gedrukt om de Boventoren, na voltooiing van de restauratie volgend jaar, goed te onderhouden. Misschien kan de toren dan wel veertig jaar mee. Tijdens de inleiding in de bouwkeet beneden suggereerde Suat Azer (GBK) om nu al een spaarpotje aan te leggen. Regeren is vooruitzien.

Zie ook:
• Toren Bovenkerk vereist grondiger restauratie dan verwacht (nov. 2018)
• Haan toren Buitenkerk verwijderd voor onderhoud (april 2017)