Traditionele uurluiding volgens duodecimaal stelsel wordt verlaten

De Kamper kerkklokken gaan beter de tijd aangeven met hun uurluiding. De huidige uurluiding volgens het duodecimaal (12-tallig) stelsel is in onze 24-uurseconomie achterhaald. De Westerkerk neemt het voortouw en gaat vanaf morgen volgens het 24-tallig tijdstelsel luiden. Als dit experiment goed bevalt, zullen meer Kamper kerken volgen.

Tijdstelsel
Een dag is verdeeld in 24 uur maar een klok slechts in 12 uur. Dat is historisch zo gegroeid. In het oude Egypte en China verkozen ze het duodecimaal (twaalftallig) stelsel boven het decimaal (tientallig) stelsel. Een van de mogelijke redenen daarvoor is het feit dat 12 meer delers heeft (2,3 en 4). Om die reden wordt de tijd van de dag en de nacht opgesplitst in 12 periodes. Een totaal etmaal heeft dus 24 periodes (uur).
Van oudsher geven kerkklokken de tijd aan met één slag op het half uur. Op het hele uur volgt een aantal slagen dat overeenkomt met het uur van de dag, van 1 tot 12. Sommige klokken laten elk kwartier de tijd weten en een voorafgaand melodietje geeft dan aan voor welk kwart uur de klok luidt. Een aanduiding voor ’ante meridiem’ (a.m.) en ‘post meridiem’ (p.m.), Latijn voor respectievelijk voor en na de middag, ontbreekt echter. De Westerkerk gaat dit nu oplossen met een uurluiding volgens het 24-tallig stelsel.

Luidingen
Naast de tijdsaanduiding hebben kerkklokken meer functies. Voorafgaand aan een kerkdienst luiden de klokken om de mensen naar de kerk te roepen. Bij een begrafenis wordt geluid na afloop van de uitvaartdienst (“overluiden”). Tijdens de coronacrisis deden veel Kamper kerken mee met een actie om de klokken te luiden als een teken van troost en hoop (zie onderaan).
Kerkklokken kunnen ook luiden bij calamiteiten. Zo werden de klokken bij de recent herdachte watersnoodramp in 1825 volop geluid. Deze functie is in de moderne tijd achterhaald. Evenals het luiden om 21u55 ten teken dat de stadspoorten sluiten. ’s Nachts kan de uurluiding vervallen als dit in de APV zo geregeld is. Kerkklokgelui is grondrechtelijk beschermd maar burgerlijke gemeentes kunnen er in hun Algemene Plaatselijke Verordening (APV) paal en perk aan stellen.

Regulering
Kerkelijke gemeentes kunnen daar zelf over besluiten. Zo heeft de kerkenraad van de Westerkerk besloten om de traditionele luiding op zaterdagavond, ter aankondiging van de zondag, te laten vervallen. Dit tot verdriet van Sjoerd Tol, één van de kosters. Hij vertelt geen invloed te hebben op de uurluiding, die vanuit het gemeentehuis wordt aangestuurd.
In het gemeentehuis wordt al weken de overgang voorbereid naar het luiden volgens het 24-tallig uurstelsel. Morgen moet dit ingaan. Voor die datum is gekozen vanwege de datumnotatie: 2-4 (2025). In overleg met omwonenden is besloten om ’s nachts de uurluiding te laten vervallen en het tijdstip 24u00 als 0u00 aan te houden. De Westerkerk heeft met dit experiment een landelijke primeur en stuwt Kampen voort in de vaart der volkeren. Met een uurluiding van 1 tot 23 klokslagen.

Zie ook:

• Klokkenluiding als boodschap van bemoediging (video – 2020)
• Aspirantluiders slagen voor luidexamen in toren Buitenkerk (video – 2022)