Tijdelijke bezichtiging houten orgelbeelden goed bezocht

Het hoofdorgel van de Bovenkerk is ’onthoofd’. De beelden bovenop staan nu op de kerkvloer. Het tijdelijke veiligheidsplafond is aangebracht en nu is het wachten tot er voldoende geld is om de restauratie van de gewelven aan te pakken. Kasper Haar heeft de geschiedenis van orgel en beelden uitgeplozen. Dat wordt uit de doeken gedaan in een fraaie flyer die verkrijgbaar is bij de bezichtiging.

Oog in oog
Zoals aangekondigd in het vorige artikel over de orgelbeelden (zie onderaan), is de Bovenkerk vrijdag en zaterdag een paar uur open. Publiek kan dan ”oog in oog” komen te staan met het manshoge beeld van koning David die normaal hoog tegen de gewelven van de bovenkerk staat. Casper Struiwig kreeg in 1742 opdracht van het stadsbestuur om een beeld van koning David met een harp te maken, 8,5 voet hoog (2m55), geflankeerd door twee vrouwen van 7 voet hoog (2m10) en twee kinderen van 4 voet (1m20).
Als in een echte museumopstelling staan de beelden achter een zwart lint langs de muur in het midden van de Bovenkerk. Daaromheen zijn standjes geplaatst met koffie en informatie. Bezoekers kunnen nader kennismaken met (en lid worden van) Stichting Bovenkerk Kampen, het Kamper klokkenluidersgilde ’Geert van Wou’ en de video wordt vertoond van het verwijderen van de beelden.

Orgel en beelden
Donderdag 21 december 1741 tekende de beroemde Groninger orgelbouwer Albertus Anthoi Hinsz (1704-1785) een contract met het Kamper stadsbestuur voor het restaureren en uitbreiden van het bestaande orgel in de Bovenkerk. De basis was een orgel uit 1523/1524 van Johan van Covelens dat in de loop van de jaren aanzienlijk uitgebreid was. Hinsz stelde voor om de beelden te laten vervaardigen door Casper Struiwig (1698-1747), eveneens uit Groningen afkomstig. De samenwerking met Hinsz bleef tot de dood van Struiwig.
Tijdens zijn onderzoek ontdekte Haar (bekend van zijn eerder geschiedschrijving over het Kamper lijntje) dat de beelden op het rugwerk van het orgel ouder zijn. Waar het huidige orgel en beelden bovenop uit 1743 stammen, daar blijken de beelden die het orgel torsen mogelijk te dateren uit 1687. De uitvoering verschilt met die van Struiwig en waarschijnlijk zijn de rugwerkbeelden van een ander orgel afkomstig.

Geschiedenis herhaalt zich
Over de eerste publieke bezichtiging van de beelden is John Engelsman tevreden. De voorzitter van Stichting Bovenkerk Kampen zag een gestage toeloop van betrokken Kampenaren. Hij hoopt voldoende geld bij elkaar te kunnen sprokkelen voor het behoud van de monumentale kerk en orgel. De benodigde restauratie van met name de gewelven is eerder beschreven (zie onderaan). Engelsman vertelt dat de problemen niet nieuw zijn. Tenslotte staat de Bovenkerk al 800 jaar op de veengrond die toren en kerk verschillend doen verzakken.
In een boek van Van der Kleij en Zwart (Orgels en organisten in Kampen) vond hij een verrassend herkenbare beschrijving van, èn oplossing voor, de problemen halverwege de 17e eeuw. In 1655 bleek ook gekozen te zijn voor een veiligheidsplafond boven het orgel, toen van hout, nu van kunststof (zie hieronder). In de woorden van het aloude bijbelboek Prediker: ”Is er enig ding, waarvan men zou kunnen zeggen: Ziet dat, het is nieuw? Het is alreeds geweest in de eeuwen, die voor ons geweest zijn.”

In 1651 werd het gewelf boven het orgel gerepareerd, in 1652 werd het gewelf in de toren vervangen door een houten zolder en werd geadviseerd de klokken niet meer te luiden. Drie jaar later werd de grootste klok, de Salvator, verplaatst naar de Nieuwe Toren en werd het ’heerlijke orgel’ van boven beschermd door een eiken afdak; in 1661 besloot men de toren los te ankeren van de kerk. Toen aan het eind van de jaren 1660 het overhellen tot maar liefst drie meter westwaarts was gevorderd, werd besloten tot ingrijpende maatregelen.

Zie ook:
• Uniek zicht op beelden Hinszorgel Bovenkerk (video)
• Bovenkerk anderhalve maand dicht voor reparaties (video)
• Antieke gedenkplaat Geert van Wou gerestaureerd