Verschillen tussen rivieren nemen toe maar IJssel blijft op peil

De droogte slaat weer toe. Door de verschillen in wateraanvoer neemt het peilverschil van de Nederlandse rivieren toe. De Rijn staat dramatisch laag terwijl de IJssel redelijk gevuld blijft. Het waterschap in Overijssel zet de sloten extra vol en houdt maximaal water vast. Dit om een buffer op te bouwen in de voorraad grond- en oppervlaktewater. Bij een omslag van het weer, zoals voorspeld voor volgende week, geeft dat iets meer risico op wateroverlast.

Rivierpeilen
De Maas is voor haar wateraanvoer afhankelijk van regen. De Rijn deels ook en voor een ander deel van smeltwater uit de Alpen. Aangezien er afgelopen winter daar weinig sneeuw is gevallen en de dooi twee maanden eerder inzette dan gebruikelijk, is het waterpeil laag en komt het scheepvaartverkeer op de Rijn momenteel ernstig in de problemen.
De waterstand in de Rijn en de Waal zijn niet te beïnvloeden. Deze rivieren hebben een vrije afstroom naar zee en kennen geen stuwen of sluizen. Het waterpeil in de gestuwde delen van de Maas en de Nederrijn kunnen wel beïnvloed worden, te weten met stuwen, sluizen en pompgemalen. De waterstand in de IJssel wordt mede bepaald door de stuw bij Driel. Zonder deze stuw zou de IJssel eenzelfde lot beschoren zijn als de Rijn.

Slootpeilen
Waterschap Drents Overijsselse Delta (WDODelta) gaat de waterpeilen in sloten, daar waar mogelijk, extra hoog opzetten tot boven het maximale zomerpeil. Tevens maakt het waterschap gebruik van de drietrapsstrategie ’vasthouden-bergen-afvoeren’, oftewel achtereenvolgens vasthouden van water, waterberging en waterafvoer.
Het extra vol zetten van sloten is nu nog mogelijk omdat de huidige aanvoercapaciteit nog niet overal in het werkgebied van WDODelta volledig wordt benut. In eerste instantie ligt de focus op het zuidelijke deel van het gebied, grofweg onder de lijn Zwolle-Dalfsen-Ommen, omdat het daar momenteel het droogst is.

Mogelijkheden
„In het zuidelijk deel van ons gebied is een inlaatcapaciteit bereikt van 80 tot 100 procent”, vertelt plaatsvervangend dijkgraaf Hans Pereboom. „Desondanks zakken de grondwaterstanden verder uit. We hadden onze waterpeilen overal al ingesteld op een maximum zomerpeil maar gaan daar nu toch nog boven zitten. Om enerzijds beter en meer water aan te voeren en anderzijds het water beter vast te houden voor de verschillende functies van dit water zoals landbouw en natuur.”
Spaarzaam schutten houdt het water ook beter vast. Daardoor moet een schip in de sluis soms langer wachten tot andere schepen aansluiten in de kolk. „Bijvoorbeeld bij sluis Eefde wordt momenteel beperkt geschut”, vertelt Wim Voorberg van Landelijk Advies- en Coördinatieteam (LAC) Scheepvaart van Rijkswaterstaat Verkeer- en Watermanagement, „om ervoor te zorgen dat het waterpeil in het kanaal niet te laag wordt. De langere wachttijd is vervelend maar zorgt wel dat de vaarweg langer bevaarbaar blijft.”

Peilbesluit
Sinds 7 februari 2019 stuurt Rijkswaterstaat in het IJsselmeergebied niet meer op een vast peil maar een flexibel peil met een onder- en bovengrens bepaalt waarbinnen het peil mag bewegen. Dit om beter in te spelen op extreem droge periodes en de behoefte aan zoetwater.
Met dit Nieuwe Peilbesluit 2018 is uitvoering gegeven aan de Deltabeslissing Zoetwater uit 2014. Deze schrijft het flexibele zomerpeil voor en bepaalt dat het waterpeil in het IJsselmeer, Markermeer en de randmeren tot 2050 niet meestijgt met de zeespiegel.

Balans
Het verder verhogen van de waterpeilen is een afweging tussen minder kans op droogteschade en iets meer risico op wateroverlast bij een omslag in het weer, met hevige buien in korte tijd. „Het is zoeken naar de balans”, aldus Pereboom. „We gaan ervan uit dat we de waterpeilen snel en op tijd kunnen verlagen als het weer ineens omslaat. Op die manier creëren we ruimte om de buien op te vangen.”
De (Geldersche) IJssel takt bij Westervoort (bij Arnhem) af van de Rijn en stroomt langs Kampen via het Ketelmeer naar het IJsselmeer. Als het water in Nederland hoog staat, voert het IJsselmeer het teveel aan water af naar de Waddenzee. Het IJsselmeer houdt juist water vast als het heel droog is. Zo blijft er voldoende water beschikbaar en functioneert het IJsselmeer feitelijk als een regenton. Tevens blijft zo het befaamde stadsfront van Kampen behouden inclusief voorliggend water.

Zie ook:
• Waterschap heeft situatie onder controle (2019)
• Waterschap wijst nadrukkelijk op kurkdroge dijken (2018)